Ławy fundamentowe są to poszerzenia u spodu ścian fundamentowych. Umożliwiają odpowiednie rozłożenie obciążenia wywołanego przez budynek na większą powierzchnię. W ten sposób zmniejszają jednostkowy nacisk ścian na grunt. Szerokość i wysokość ław fundamentowych wynika z obliczeń konstrukcyjnych. Ich dowolna zmiana nie może mieć miejsca. Najbardziej znane są ławy betonowe, które wylewa się bezpośrednio w gruncie. W celu zwiększenia ich odporności na nierównomierne osiadanie gruntu, wykonuje się podłużne zbrojenie. Standardem jest wykorzystanie czterech prętów o średnicy 12 mm. W przypadku niedostatecznej nośności gruntu i dużych obciążeń, wykorzystuje się ławy żelbetowe, czyli zbrojone poprzecznie. Wyjątkowo, w razie niekorzystnych warunków gruntowych, ściany fundamentowe mogą zostać oparte na żelbetowej płycie, stopach sięgających nośnej warstwy gruntu, albo na ruszcie. Tradycyjne ławy fundamentowe nie są też stosowane w przypadku lekkich budynków charakteryzujących się drewnianą konstrukcją. Wówczas ściany fundamentowe można oprzeć bezpośrednio na gruncie.
Ławy fundamentowe betonowe bądź żelbetowe stosuje się w przypadku domów jednorodzinnych. Jest to spowodowane tym, że beton posiada bardzo dużą wytrzymałość na ściskanie, co jest jego główną zaletą. Wadą betonu jest słaba odporność na zginanie. Dlatego też beton jest zbrojony prętami zbrojeniowymi, które w znacznym stopniu wzmacniają ławę fundamentową. W przypadku jego braku, niewielkie osunięcia ziemi oraz jej ubytki mogą powodować pęknięcia ław, a co za tym idzie pęknięcia ścian domu. Ławy fundamentowe wykonuje się najczęściej betonem C12/15 w deskowaniu lub bezpośrednio w gruncie.
Klasa betonu jest ważna, gdyż beton w tej części budynku jest narażony na działanie różnych czynników szkodliwych takich jak wilgoć oraz mróz. Przy wykonywaniu ław pod uwagę brane są różne czynniki, jednak jednym z najważniejszych jest rodzaj gruntu. To od niego zależy szerokość ławy. Im słabszy grunt, tym ława powinna być szersza i z dodatkowym zbrojeniem poprzecznym lub ze zwiększoną wysokością. Pomaga to w lepszym rozkładaniu obciążeń budynku przez fundament. Ławy fundamentowe można wykonywać nawet z cegieł, a także z gotowych bloczków betonowych. Sposoby te są rzadko stosowane na placach budowy.
Sposoby wykonania ław fundamentowych
Jednym ze sposobów wykonywania ław fundamentowych jest wykonanie lawy w deskowanie, jest to najczęściej spotykany sposób. Polega na ustawieniu deskowania na stwardniałym chudym betonie w wykopie. Dolna część wykopu powinna być szersza o około 15 cm od ścian deskowania. Wysokość deskowania powinna wynosić około 40 cm, tak aby zmontowane, ułożone wewnątrz deskowania zbrojenie nie wystawało poza jego obręb. Chudy beton zabezpiecza świeżą mieszankę przed zmieszaniem z gruntem, które powoduje zmniejszenie wytrzymałości oraz odporności na zamarzanie.
Drugim sposobem na wykonanie ław jest wykonanie ich bezpośrednio w gruncie obłożonym folią. W tym przypadku wykop robi się na wymiar ław, następnie cały wykop trzeba wyłożyć folią hydroizolacyjną, która uniemożliwia wyciek zaczynu cementowego z mieszanki. Pozwala to na uzyskanie jak najlepszej wytrzymałości betonu. Ten sposób sprawdza się w znaczącym stopniu przy gruntach gliniastych aniżeli piaszczystych. Często podczas betonowania do mieszanki dostają się fragmenty gruntu, które pogarszają jakość betonu. Także utrudnione jest zagęszczenie oraz poprawne ułożenie mieszanki. Metoda ta też nie jest w dużej mierze tańsza, gdyż zużycie mieszanki betonowej jest większe niż w deskowaniu. Spowodowane jest to niedokładnością w wykonaniu wykopów pod ławy.
W budynkach podpiwniczonych niezbędne jest wykonanie poziomej izolacji przeciwwilgociowej ławy, która w następnych etapach łączona jest na zapas z pionową izolacja ścian piwnic oraz z poziomą izolacją podłogi. Ławy fundamentowe zbroi się w celu zapobiegania łamania się ław wzdłuż ich osi. Zginanie ław wynika z nierównomiernego osiadania gruntu. W tym celu ławy zbroi się zbrojeniem konstrukcyjnym, które zapobiega odkształceniom wywołanym przez nacisk budynku. Zbrojenie wykonuje się z czterech prętów głównych połączonych strzemionami, które maja za zadanie zachowywać odległości oraz zapobiegać przemieszczeniom prętów podczas zalewania mieszanką betonową. Wszystko to usztywnia całą konstrukcje fundamentu. Szerokość ławy jest zależna od obciążeń.
